ترکیبات پراکسیدی مانند بنزوئیل پروکساید، هیدروژن پراکسید و سایر مشتقات آلی آن‌ها به دلیل واکنش‌پذیری بالا، کاربرد گسترده‌ای در واکنش‌های شیمیایی دارند، اما هم‌زمان خطراتی مانند انفجار، اشتعال و اکسیداسیون شدید را نیز به همراه دارند. به همین دلیل، رعایت نکات ایمنی در هنگام کار با این ترکیبات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۱. شناخت خطرات قبل از استفاده
قبل از شروع هر نوع فعالیت آزمایشگاهی، برگه ایمنی ماده (MSDS/SDS) باید مطالعه شود. این برگه‌ها اطلاعات مهمی درباره واکنش‌پذیری، سمیت، نقطه اشتعال، سازگاری شیمیایی و اقدامات اضطراری ارائه می‌دهند.
۲. استفاده از وسایل محافظت فردی (PPE)
هنگام کار با ترکیبات پراکسیدی باید حتماً از موارد زیر استفاده شود:
- عینک ایمنی با پوشش جانبی
- روپوش آزمایشگاهی مقاوم در برابر مواد شیمیایی
- دستکش نیتریل یا نئوپرن
- ماسک یا تهویه مناسب برای جلوگیری از استنشاق بخارات
۳. نگهداری در شرایط کنترل‌شده
- این ترکیبات باید در دمای پایین (معمولاً زیر ۸°C) و در یخچال‌های مخصوص مواد شیمیایی نگهداری شوند.
- از قرار دادن آن‌ها در نزدیکی منابع گرما، شعله یا نور مستقیم آفتاب باید خودداری شود.
- ظروف باید کاملاً بسته و مقاوم به اکسیدکننده‌ها باشند.
۴. جلوگیری از آلودگی متقاطع
پراکسیدها به شدت حساس به ناخالصی‌ها و فلزات هستند. برای جلوگیری از واکنش‌های ناخواسته:
- از ابزار و ظروف تمیز و خشک استفاده شود
- فلزات سنگین (مانند آهن یا مس) در مجاورت پراکسیدها قرار نگیرند
- نباید با حلال‌های ناسازگار (مثل اترها یا الکل‌ها در بعضی شرایط) ترکیب شوند
۵. کنترل منابع اشتعال
پراکسیدها به عنوان مواد اکسیدکننده قوی، می‌توانند به‌تنهایی یا با ترکیب با مواد قابل احتراق باعث آتش‌سوزی یا انفجار شوند. هرگونه جرقه، منبع گرما یا الکتریسیته ساکن باید از محیط حذف شود.
۶. استفاده از برچسب‌گذاری دقیق
تمام ظروف حاوی ترکیبات پراکسیدی باید دارای برچسب هشدار، تاریخ باز شدن، تاریخ انقضا و نام دقیق ماده باشند. نظارت بر عمر مفید آن‌ها اهمیت بالایی دارد.
۷. عدم انباشت پراکسیدها
مواد پراکسیدی نباید برای مدت طولانی ذخیره شوند، زیرا با گذشت زمان ناپایدارتر می‌شوند. توصیه می‌شود که فقط مقدار مورد نیاز برای مصرف کوتاه‌مدت تهیه و استفاده شود.
۸. اقدامات اضطراری
در صورت تماس پوست با ماده، باید محل با آب فراوان شسته شود. در صورت آتش‌سوزی نباید از خاموش‌کننده‌های پایه آب استفاده شود، بلکه باید از خاموش‌کننده‌های مخصوص مواد شیمیایی بهره گرفت.
۹. حمل و انتقال ایمن
حمل پراکسیدها باید با ظروف مقاوم، بدون لرزش و با برچسب مشخص انجام شود. بهتر است حمل آن‌ها در سینی‌های ضدنشت یا محفظه‌های ایمنی صورت گیرد.
جمع‌بندی
ترکیبات پراکسیدی ابزارهای بسیار قدرتمندی در تحقیقات شیمیایی هستند، اما عدم رعایت اصول ایمنی می‌تواند منجر به حوادث جدی شود. با آموزش کارکنان، تهیه دستورالعمل‌های واضح و فراهم‌سازی تجهیزات ایمنی، می‌توان این خطرات را به حداقل رساند.
